Cách giảm các triệu chứng tổn thương thần kinh ngoại biên do hóa trị
Bệnh lý thần kinh ngoại biên do hóa trị liệu là một trong những tác dụng phụ phổ biến, gây nhiều ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân. Chi tiết thông tin về các tác dụng phụ này như nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị,… sẽ được cung cấp qua bài viết dưới đây!
Xem nhanh
1. Bệnh lý thần kinh ngoại biên do hóa trị là gì?
Bệnh lý thần kinh ngoại biên do hóa trị (CIPN) là một thuật ngữ chung cho một số bệnh lý tổn thương hệ thống thần kinh ngoại vi của cơ thể trong quá trình hóa trị ung thư. Thần kinh ngoại vi bao gồm tế bào thần kinh vận động hoặc thần kinh cảm giác, dây thần kinh ngoại vi, rễ thần kinh và đám rối thần kinh.
Nguyên nhân là do các dây thần kinh này bị tổn thương hoặc phá hủy do các loại hóa chất điều trị ung thư. Do đó chúng không thể gửi thông điệp từ tủy sống và não tới cơ, da, các bộ phận khác của cơ thể và ngược lại.
2. Triệu chứng của bệnh lý thần kinh ngoại biên
Bạn có thể cảm nhận thấy một số cảm giác ở bàn tay hoặc bàn chân mình như:
- Ngứa ran hoặc có cảm giác như “kim châm”
- Cảm giác bỏng rát
- Tê bì tay chân
- Tay chân bị yếu hơn bình thường
- Đau hoặc khó chịu
- Kém nhạy cảm, ít khả năng cảm thấy nóng hoặc lạnh
- Chuột rút (thường là ở bàn chân)
Ngoài ra CIPN còn gây đau dữ dội, ảnh hưởng đến một số hoạt động như đi bộ, viết,… Nặng hơn có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng như rối loạn huyết áp, nhịp tim, té ngã nghiêm trọng, khó thở, suy tạng.
3. Nguyên nhân của hội chứng thần kinh ngoại biên do hóa trị
Các loại hóa chất điều trị ung thư có thể gây tổn hại tới các dây thần kinh ngoại biên, đây là tác dụng phụ của hóa trị. Những triệu chứng này có thể kéo dài từ hàng tuần tới hàng tháng, thậm chí là nhiều năm sau khi kết thúc điều trị.
Bên cạnh hóa trị còn có một số nguyên nhân khác gây ra bệnh lý thần kinh ngoại biên như:
- Phương pháp điều trị ung thư khác như xạ trị, phẫu thuật,…
- Khối u phát triển và chèn ép thần kinh
- Tổn thương tủy sống
- Nhiễm trùng gây ảnh hưởng đến dây thần kinh
Hoặc các bệnh lý như:
- Bệnh tiểu đường
- Zona thần kinh
- Rối loạn tự miễn
- Nhiễm HIV
- Thiếu vitamin B
- Thiểu năng tuần hoàn (hay bệnh lý mạch máu ngoại biên)
Để đưa ra phương án điều trị phù hợp nhất, các bác sĩ sẽ chẩn đoán tìm nguyên nhân chính xác của bệnh lý. Trong bài viết này sẽ tập trung vào bệnh lý thần kinh ngoại biên do hóa trị liệu, các nhóm hóa chất hay gây ra tác dụng phụ này:
- Các alkaloid nguồn gốc thực vật: Vincristine, Vinblastine, Etoposide (VP-16)
- Nhóm Taxan: Docetaxel, Paclitaxel và Cabazitaxel
- Nhóm Platium: Oxaliplatin, Carboplatin và Cisplatin
- Thuốc ức chế proteasome/Nhóm thuốc nhắm trúng đích: Carfilzomib, Ixazomib và Bortezomib
- Thuốc ức chế miễn dịch (IMiDs): Thalidomide, Pomalidomide và Lenalidomide
Bài viết liên quan: Hướng dẫn cách chống tụt bạch cầu trong quá trình hóa trị
4. Cách điều trị
Trong suốt quá trình hóa trị, bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về các triệu chứng của CIPN và thăm khám, kiểm tra nếu tình trạng CIPN nặng lên. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể trì hoãn việc điều trị ung thư, giảm liều hoặc dừng sử dụng hóa chất điều trị gây CIPN cho tới khi triệu chứng cải thiện.
Việc điều trị chủ yếu là làm giảm các triệu chứng, đặc biệt là những cơn đau đi kèm với bệnh lý thần kinh ngoại biên. Một số thuốc sử dụng như:
- Thuốc corticoid
- Miếng dán hoặc kem bôi có thuốc gây tê dùng trực tiếp lên vị trí bị đau, thường dùng là miếng dán lidocain hoặc kem bôi có capsaicin
- Thuốc chống co giật (dùng để điều trị nhiều loại đau thần kinh)
- Thuốc chống trầm cảm (dùng liều thấp hơn liều điều trị trầm cảm)
- Thuốc giảm đau có chứa opioid sử dụng trong trường hợp đau nghiêm trọng
Ngoài ra, còn một số phương pháp khác được sử dụng trong giảm đau thần kinh và ảnh hưởng của nó đến cuộc sống, cụ thể:
- Vật lý trị liệu (PT)
- Kích thích điện thần kinh
- Liệu pháp thư giãn
- Hoạt động trị liệu (OT)
- Đánh lạc hướng tập trung
- Tưởng tượng theo hướng dẫn
- Châm cứu
- …
5. Quản lý triệu chứng của CIPN
Một số lưu ý cho người bệnh để quản lý các triệu chứng của bệnh lý thần kinh ngoại biên do hóa trị liệu, bao gồm:
- Trao đổi với bác sĩ về những vấn đề gặp phải trong sinh hoạt để được gợi ý cách để người bệnh cảm thấy tốt hơn
- Nếu cần dùng thuốc giảm đau, dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ
- Cố gắng tự thực hiện các sinh hoạt hàng ngày, có thể nhờ sự giúp đỡ của người thân để hoàn thành nếu việc quá khó khăn.
- Hỏi ý kiến bác sĩ về những bài tập thể dục an toàn, có thể thực hiện được
- Không uống rượu bia vì chúng có thể làm tổn thương thần kinh, làm CIPN nặng hơn
- Người bệnh bị tiểu đường cần kiểm soát tốt đường huyết vì đường huyết cao gây tổn thương thần kinh
- Nếu bị táo bón, tuân theo hướng dẫn sử dụng của bác sĩ về thuốc nhuận tràng, các bài tập và chế độ ăn uống. Lúc này, người bệnh nên uống nhiều nước, ăn hoa quả, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt để cung cấp đủ chất xơ
- Bệnh lý thần kinh ngoại biên ở bàn chân, nên ngồi càng nhiều càng tốt, kể cả trong sinh hoạt như đánh răng hay nấu ăn
- Nếu tổn thương ở thần kinh ngoại biên là vĩnh viễn, bác sĩ điều trị của bạn có thể giới thiệu bạn tới điều trị hoạt động trị liệu, mục đích là giúp người bệnh hoạt động sinh hoạt thường ngày.
6. Cách hạn chế thương tích khi bị CINP
Bệnh nhân bị tổn thương thần kinh ngoại biên dễ gặp thương tích do tai nạn trong sinh hoạt hơn bình thường. Bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau đây để phòng tránh:
- Nếu bạn gặp bệnh lý thần kinh ngoại biên do hóa trị ở bàn tay nên cẩn thận khi dùng các đồ vật sắc nhọn như dao, kéo, đồ mở hộp,… Chỉ dùng khi bạn cảm thấy đủ khả năng tập trung vào công việc
- Đeo găng tay để bảo vệ khi dọn dẹp, sửa chữa hoặc làm công việc ngoài trời
- Luôn đi giày bảo vệ toàn bộ chân khi đi bộ, kể cả khi ở trong nhà. Bạn có thể hỏi thêm bác sĩ về các loại giày hoặc miếng lót bảo vệ bàn chân
- Bảo vệ bản thân khỏi những tổn thương do nhiệt như dùng găng làm bếp hoặc miếng lót nồi khi bê đĩa, chảo nóng. Để nhiệt độ nước của bình nóng lạnh từ 40,5 – 49 độ C tránh nguy cơ bị bỏng. Trước khi tắm bằng bồn nên kiểm tra nhiệt độ nước bằng nhiệt kế
- Người bệnh dễ mất thăng bằng và té ngã khi di chuyển, vì thế cần đảm bảo luôn có phương tiện hỗ trợ phòng tránh trường hợp té ngã.
- Giữ bàn tay và bàn chân luôn ấm áp, đặc biệt là trong thời tiết lạnh. Lưu ý không tiếp xúc với nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh
Mời bạn tham khảo một số sản phẩm gợi ý từ hotroungthu.vn
