Chi tiết về hội chứng bàn chân, bàn tay sau hóa xạ trị ung thư
Sau quá trình hóa xạ trị, bệnh nhân ung thư có thể gặp phải các tác dụng không mong muốn, trong đó có hội chứng bàn tay bàn chân. Tác dụng phụ này gây khó chịu và suy giảm chức năng cơ thể, ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống. Chi tiết hơn về triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị sẽ được cung cấp qua bài viết dưới đây.
Xem nhanh
1. Hội chứng bàn tay – bàn chân là gì?
Hội chứng bàn tay – bàn chân sau hóa xạ trị (Hand – foot syndrome (HFS)) là biến chứng xuất hiện phổ biến. Nguyên nhân thường liên quan tới tác dụng phụ của hóa trị trong ung thư vú, ung thư đại trực tràng,…hoặc do các thuốc hóa chất và thuốc nhắm trúng đích.
Người bệnh còn có thể gặp phải tình trạng chân tay yếu, tê tay chân sau hóa trị. Các biến chứng này ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng cuộc sống của người bệnh, thậm chí là làm giảm hiệu quả điều trị. Tỷ lệ xuất hiện hội chứng bàn tay bàn chân phụ thuộc vào các yếu tố như loại thuốc hóa trị được dùng, liệu trình và thời gian điều trị.
Hội chứng HFS thường xuất hiện rõ rệt nhất trong 6 tuần điều trị đầu tiên kể từ khi bắt đầu điều trị. Với hóa trị thông thường, hội chứng có thể xuất hiện sau 2 – 3 tháng.
Triệu chứng của hội chứng bàn tay bàn chân mức độ nhẹ hoặc vừa phải bao gồm:
- Da có màu đỏ tương tự như bị cháy nắng
- Sưng tấy
- Tay, chân có cảm giác châm chích hoặc phỏng
- Da bị căng, đau khi chạm vào
- Có vết chai dày, mụn nước ở lòng bàn tay, bàn chân
Khi hội chứng ở giai đoạn nặng thường có các triệu chứng như:
- Da bị nứt, bong tróc hoặc lột da
- Có mụn nước, lở loét trên da
- Đau đớn
- Khó khăn khi dùng bàn tay và đi lại
Hội chứng bàn tay bàn chân sau hóa xạ trị còn được chia thành các cấp độ như sau:
- Độ 1: Rối loạn cảm giác, thấy ngứa ran ở bàn tay và bàn chân
- Độ 2: Sưng tấy, gặp vấn đề khi đi lại và/hoặc cầm nắm, đỏ không đau
- Độ 3: Đỏ, sưng đau ở lòng bàn tay, bàn chân và xung quanh móng tay, móng chân
- Độ 4: Đóng vảy, phồng rộp, loét và đau dữ dội
2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Cơ chế bệnh sinh của hội chứng bàn tay bàn chân sau hóa xạ trị vẫn chưa được nghiên cứu chính xác. Một số nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết về việc xâm nhập của các thuốc vào các mao mạch, dẫn tới các triệu chứng. Một báo cáo khác lại mô tả rằng hội chứng này là do phản ứng viêm, do sự biểu hiện quá mức của COX – 2.
Hội chứng chủ yếu biểu hiện trên lòng bàn tay và bàn chân, các nhà nghiên cứu cũng cho rằng có thể là do sự tích tụ thuốc trong tuyến mồ hôi của tay và chân, gây ra tổn thương này.
Đa số các hóa chất điều trị ung thư được đưa vào cơ thể người bệnh, có một lượng nhỏ rò rỉ ra khỏi các mao mạch. Khi những mao mạch ở lòng bàn tay và bàn chân này tiếp xúc với nhiệt (ánh sáng mặt trời hoặc ma sát) là tăng lượng thuốc trong mao mạch và tăng rò rỉ. Điều này làm cho da ở lòng bàn tay bàn chân bị đỏ và đau, có thể khô và bong tróc, ngứa ran.
Một số loại thuốc có khả năng gây hội chứng bàn tay bàn chân sau xạ trị nhiều hơn các loại khác, bao gồm:
- Axitinib
- Docetaxel
- Capecitabine
- Paclitaxel
- Liposomal doxorubicin
- Sorafenib (Nexavar)
- Sunitinib (Sutent)
- Fluorouracil (5 – FU)
- Doxorubicin (Adriamycin)
- Regorafenib (Stivarga)
Bài viết liên quan:
- Kiểm soát buồn nôn và nôn sau hóa trị và xạ trị ở bệnh nhân ung thư
- Đau ở bệnh nhân ung thư: Nguyên nhân, cách quản lý và điều trị
3. Điều trị hội chứng bàn tay bàn chân
Bạn nên trao đổi với bác sĩ điều trị nếu thấy xuất hiện tác dụng phụ này để được điều chỉnh liều thuốc hoặc tạm ngưng điều trị theo chỉ định bác sĩ. lời khuyên cho người bệnh là nên thực hiện một số biện pháp như bôi kem (theo chỉ định của bác sĩ), kiểm soát vết chai ở da, dùng đệm lót nếu cần thiết,… Những việc này có thể giảm ngứa hoặc độ nặng các phản ứng da ở bàn tay bàn chân.
Ngoài ra, bệnh nhân nên thực hiện một số lưu ý sau đây để điều trị bệnh hiệu quả:
- Mặc trang phục, đi giày dép thông thoáng, không quá chật
- Thoa kem dưỡng ẩm để giảm ngứa theo hướng dẫn của bác sĩ
- Không tắm nước nóng vì nhiệt độ cao làm tình trạng phát ban nặng hơn
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng, khi ra ngoài nên thoa kem chống nắng, đội mũ rộng vành
- Dùng xà bông nhẹ, tránh sử dụng chất rửa tay có cồn.
- Không sử dụng các dụng cụ cần cầm nắm chặt như dao chặt làm bếp, dụng cụ làm vườn,…
4. Phòng ngừa và chăm sóc
Để phòng ngừa hội chứng bàn tay bàn chân sau hóa xạ trị, bạn nên thực hiện một số biện pháp sau đây:
- Tránh tiếp xúc tay, chân trong nước nóng quá lâu như tắm bồn hoặc rửa chén. Thay vào đó nên tắm nhanh bằng vòi hoa sen với nước ấm.
- Tránh dùng dụng cụ làm vườn, dụng cụ gia đình mà phải siết chặt tay trên bề mặt cứng
- Khi làm việc nhà nên đeo găng tay để bảo vệ da khỏi thuốc tẩy, bột giặt, sản phẩm tẩy rửa, nước rửa chén…
- Uống đủ nước hàng ngày
Để làm mát da, hạn chế ảnh hưởng đến bàn tay bàn chân, bạn có thể thực hiện các cách sau:
- Đặt lòng bàn tay, bàn chân lên túi nước đá: Cho tay, chân trên túi nước đá khoảng 15 – 20 phút một lần, tạm nghỉ và lại lặp lại 3 – 4 lần/ngày
- Bôi kem dưỡng da: Có tác dụng dưỡng ẩm cho lòng bàn tay và bàn chân
- Uống vitamin: Vitamin B6 rất hữu ích trong việc ngăn ngừa và điều trị
Hiện tượng bàn tay bàn chân có thể làm người bệnh cảm thấy đau, để giảm đau có thể dùng thuốc sau:
- Thuốc giảm đau thông thường: Các loại thuốc giảm đau thông thường như Acetaminophen hữu ích trong giảm bớt khó chịu liên quan đến hội chứng này. Không sử dụng loại thuốc này kèm thuốc chống dị ứng vì có thể gây kích ứng da
- Corticosteroid: Dùng điều trị và ngăn ngừa hội chứng theo liều lượng và số ngày điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
Mời bạn tham khảo một số sản phẩm gợi ý từ hotroungthu.vn
