Kỹ thuật xạ trị toàn thân: Công dụng, chỉ định và tác dụng phụ

Xạ trị cùng với hóa trị là 2 phương pháp được áp dụng nhiều trong điều trị ung thư. Các kỹ thuật xạ trị cũng được nghiên cứu và phát triển để ứng dụng nhiều hơn. Bài viết dưới đây sẽ cùng tìm hiểu thông tin về kỹ thuật xạ trị toàn thân như chỉ định, các tác dụng phụ,…

1. Xạ trị toàn thân là gì?

Xạ trị toàn thân (Total Body Irradiation – TBI) là một kỹ thuật xạ trị được áp dụng cho toàn bộ cơ thể. Chiếu xạ toàn bộ cơ thể thường được sử dụng với thuốc chống ung thư liều cao để chuẩn bị cho bệnh nhân thực hiện cấy ghép tế bào gốc.

Kỹ thuật cũng được thực hiện để tiêu diệt bất kỳ tế bào ung thư nào còn sót lại trong cơ thể và giúp tạo khoảng trống trong tủy xương của bệnh nhân cho các tế bào gốc máu mới phát triển. Chiếu xạ toàn bộ cơ thể cũng có thể giúp ngăn hệ thống miễn dịch của cơ thể từ chối các tế bào gốc được cấy ghép.

2. Tác dụng của xạ trị toàn thân

Chiếu xạ toàn bộ cơ thể có các tác dụng như:

• Ngăn chặn hệ thống miễn dịch của người bệnh, nhờ đó ngăn việc đào thải tủy xương sau khi cấy ghép bằng tủy xương của người hiến tặng
• Tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật, hóa trị, xạ trị cục bộ, ngăn ngừa ung thư tái phát.

3. Chỉ định của xạ trị toàn thân

Chiếu xạ toàn bộ cơ thể sau đó cấy ghép có thể là một phương pháp điều trị hiệu quả đối với một số loại ung thư, bao gồm:

• Bệnh bạch cầu
• Thiếu máu bất sản
• Beta – Thalassemia
• Bệnh đa u tủy
• Ung thư hạch không Hodgkin
• U nguyên bào thần kinh
• Sarcoma Ewing

4. Quy trình xạ trị toàn thân

Cũng giống với quy trình xạ trị khác, trước khi xạ trị toàn thân cần chuẩn bị một số dụng cụ và bước vào tiến hành điều trị.

Một số dụng cụ trong quá trình chiếu xạ toàn thân

Trong xạ trị toàn thân cần sử dụng một số dụng cụ sau:

• Bộ bù đầu và cổ: Một máy bù đầu ổ được đặt trước đầu và cổ của bạn, nhiệm vụ là phân bổ liều điều trị cho kích thước khác nhau giữa đầu và cổ. Đây là một thiết bị chỉ dày đặt trên một khay nhựa.

• Máy đo liều lượng chất nhiệt phát quang: Vào ngày điều trị đầu tiên, một thiết bị đo hình trong nhỏ gọi là TLD sẽ được đặt trên da của bệnh nhân. Nhiệm vụ của chúng là đảm bảo liều lượng bức xạ được cung cấp ở phía trước và sau cơ thể bạn bằng nhau. Các thiết bị dán trên da điều trị trong các trường hợp:
  • Nhiệt kế phát quang
  • Đầu gối
  • Mắt cá chân
  • Đầu
  • Cổ
  • Bắp đùi

Quy trình các bước tiến hành xạ trị toàn thân

Trước khi bước vào xạ trị, bệnh nhân cần cởi bỏ toàn bộ trang sức khuyên tai, các đồ vật bằng kim loại không được ở trong khu vực điều trị. Người bệnh được thay áo ngoài chuyên dụng và uống thuốc nếu cần.

Các bước tiếp theo:

• Bước 1: Bệnh nhân đứng trên bệ, giữ chặt tay cầm trong suốt quá trình. Nếu người bệnh mệt không thể đứng được có thể ngồi hoặc nằm. Tư thế nằm người bệnh nằm trên cáng, hai tay để ngang ngực, đầu gối co. Có thể dùng dây đai đặt xung quanh bệnh nhân trong quá trình điều trị để đảm bảo họ không lăn khỏi cáng

• Bước 2: Đầu tiên bức xạ sẽ đưa ra phía trước cơ thể bạn. Tiếp theo bác sĩ sẽ giúp bạn xoay 180 độ để chiếu xạ vào lưng.
• Bước 3: Thực hiện xạ trị 2 lần một ngày, cách nhau 4 – 6 giờ trong 1 – 3 ngày. Bác sĩ sẽ quyết định liều lượng và lịch trình điều trị phù hợp nhất cho bạn.

5. Các tác dụng phụ của xạ trị toàn thân

Các tác dụng phụ của xạ trị toàn thân có thể xảy ra sớm hoặc muộn.

Tác dụng phụ sớm

Các tác dụng phụ của xạ trị có thể xảy ra phụ thuộc vào một số yếu tố bao gồm:

• Liều lượng TBI của bạn
• Sự kết hợp của các loại thuốc ung thư mà bạn có (ví dụ như hóa trị và thuốc điều trị ung thư nhắm mục tiêu)

Tác dụng phụ cấp tính là tác dụng mà bạn gặp ngay lập tức hoặc sau điều trị, chúng khác nhau ở mỗi người, cụ thể:

• Mệt mỏi: Bạn có thể cảm thấy đặc biệt mệt mỏi trong khoảng 6 đến 12 tuần sau khi điều trị và tình trạng này có thể trở nên nghiêm trọng trong vài tuần.
• Tiêu chảy: Xạ trị được truyền cho toàn bộ cơ thể có thể gây tiêu chảy, lúc này bạn nên uống nhiều nước.
• Viêm niêm mạc miệng: Những vết loét trên niêm mạc ảnh hưởng đến việc ăn uống của bạn. Bạn nên thay đổi chế độ ăn uống và thuốc để sử dụng điều trị và giảm đau khi bị viêm niêm mạc
• Vấn đề trên da: Da của bạn có thể chuyển sang màu hồng, sẫm màu và ngứa và nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời
• Rụng tóc và lông: Bạn có thể mất hết tóc và lông trên cơ thể, thường chúng sẽ mọc lại sau vài tháng khi kết thúc điều trị.

• Buồn nôn và nôn: Là một trong những tác dụng phụ thường gặp, bạn nên thay đổi chế độ ăn, uống đủ nước và dùng thuốc khi cần thiết.
• Giảm công thức máu: Xạ trị toàn thân có thể ức chế tủy xương làm giảm công thức máu.

TBI và hóa trị liệu làm cho nồng độ trong máu của bạn trở nên thấp. Vì vậy, bạn có nhiều nguy cơ bị nhiễm trùng, thiếu máu (nồng độ hồng cầu thấp) và chảy máu, ví dụ như chảy máu nướu và chảy máu mũi. Bạn phải điều trị bằng thuốc kháng sinh, truyền máu và truyền tiểu cầu nếu cần.

Tác dụng phụ lâu dài

TBI cũng có thể gây ra các tác dụng phụ lâu dài hoặc muộn sau vài tháng đến nhiều năm sau điều trị

• Vấn đề về phổi phổi: TBI có thể gây ra những thay đổi trong phổi như dày lên hoặc sẹo mô (xơ hóa). Điều này có thể gây khó thở, ho hoặc thở khò khè. 

• Đục thủy tinh thể: Bạn có thể bị đục thủy tinh thể vài năm sau khi điều trị. Điều này có nghĩa là thủy tinh thể bên trong mắt bạn bị che khuất và ngày càng khó nhìn thấy. Bạn cần đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt mỗi năm để theo dõi tình trạng này

• Tổn thương ở gan: Các tổn thương lâu dài ở gan có thể xảy ra với dấu hiệu là đau bụng, sưng bụng, tăng cân hoặc vàng da vàng mắt. Bạn nên kiểm tra chức năng gan thường xuyên và hạn chế uống rượu bia.
• Tổn thương thận: Tổn thương lâu dài cho thận dẫn đến giảm chức năng thận và huyết áp cao.

• Vấn đề sinh sản: Bạn thường không thể mang thai hoặc sinh con sau TBI và hóa trị liệu liều cao. Ở phụ nữ, việc điều trị có khả năng gây mãn kinh sớm. Đôi khi phụ nữ có thể đông lạnh trứng hoặc phôi trước khi điều trị ung thư. Nam giới có thể gửi ngân hàng tinh trùng trước khi bắt đầu điều trị. 
• Vấn đề tuyến giáp: TBI có thể gây ra các vấn đề về tuyến giáp, như suy giáp, cường giáp và các nốt/khối u tuyến giáp.

• Ung thư thứ phát: Ghép tế bào gốc hoặc tủy xương có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư thứ phát. 

Kỹ thuật xạ trị toàn thân hiệu quả và cũng mang lại rất nhiều tác dụng phụ cho người bệnh. Bác sĩ sẽ cân nhắc và lựa chọn phương án điều trị an toàn nhất cho bạn. Nếu bạn cần biết thêm thông tin về bệnh lý ung thư, liên hệ 1800 6527 hoặc nhắn tin Zalo/Facebook!