Thông tin chi tiết về xạ trị vùng đầu cổ và các tác dụng phụ
Xạ trị là một trong 3 phương pháp được ứng dụng nhiều trong điều trị ung thư, đặc biệt là ung thư vùng đầu – cổ. Vậy xạ trị vùng đầu cổ gây ra các tác dụng phụ gì và những lưu ý khi thực hiện. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ cho bạn những thông tin chi tiết về xạ trị ung thư đầu – cổ.
Xem nhanh
1. Xạ trị vùng đầu cổ là gì?
Xạ trị vùng đầu cổ là phương pháp xạ trị áp dụng trong các loại ung thư vùng đầu cổ. Ở Việt Nam, đây là ung thư phổ biến, chúng đều là ung thư biểu mô tế bào gai, tùy theo vị trí phát sinh khối u mà được phân thành các ung thư:
- Ung thư thanh quản
- Ung thư miệng
- Ung thư tuyến nước bọt
- Ung thư hầu họng
- Ung thư ở hốc mũi và xoang cạnh mũi
- Ung thư tế bào gai di căn vùng cổ không rõ nguyên phát
Xạ trị trong các ung thư như ung thư mắt, ung thư não, ung thư tuyến giáp, ung thư da, ung thư cơ xương đầu vùng cổ không được xếp vào xạ trị vùng đầu cổ.
2. Các phương pháp xạ trị vùng đầu cổ
Khi bác sĩ chỉ định phương pháp xạ trị cho người bệnh sẽ dựa vào các yếu tố như mức độ tiến triển bệnh, thể trạng và vị trí khối u. Trong xạ trị vùng đầu cổ, là vị trí đặc biệt nên bệnh nhân thường được chỉ định các kỹ thuật xạ trị sau:
2.1. Các phương pháp xạ trị ngoài
Xạ trị ngoài sử dụng bức xạ được phóng từ các nguồn phóng xạ trong máy và nhắm vào khối u. 2 kỹ thuật xạ trị được dùng là:
- Xạ trị tia X: Nguồn bức xạ là các tia X có năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư
- Liệu pháp proton: Máy xạ trị gia tốc tạo ra các hạt proton để bắn phá tế bào ung thư.
2.2. Phương pháp mới
Xạ trị ung thư vùng đầu cổ dễ gây tổn thương đến các cơ quan đầu não xung quanh vị trí khối u, gây ra nhiều tác dụng phụ cho người bệnh. Các kỹ thuật xạ trị tiến bộ hơn được áp dụng để giảm bớt các tác dụng phụ này như:
- Xạ trị điều biến liều (IMRT): Công nghệ tiên tiến định hướng chính xác chùm bức xạ tới khối u, giảm ảnh hưởng tới các tế bào khỏe mạnh gần đó, giảm tác dụng phụ.
- Xạ trị điều biến thể tích (VMAT): Điều chỉnh chính xác thể tích xạ trị nhằm giảm thiểu ảnh hưởng của tia xạ đến các vùng cơ thể khỏe mạnh.
- Xạ trị định vị thân (SBRT): Là bước tiến mới sau 2 kỹ thuật xạ trị IMRT và VMAT với hệ thống máy hiện đại. Liều xạ trị cao tập trung chính xác vào khối u và ít ảnh hưởng đến mô lành xung quanh. Nhờ đó có hiệu quả điều trị cao và giảm số lần điều trị cho người bệnh.
3. Kế hoạch xạ trị vùng đầu cổ
Trong kế hoạch xạ trị, bác sĩ và người bệnh sẽ cần thực hiện các việc sau đây:
3.1. Làm mặt nạ nhựa
Mặt nạ nhựa được dùng để giữ vùng đầu và cổ của bệnh nhân ở một vị trí cố định trong suốt buổi xạ trị. Cần thiết kế mặt nạ sao cho người bệnh có thể thở được bình thường khi đeo.
Quy trình làm mặt nạ nhựa như sau:
- Một tấm nhựa mỏng được làm mềm bằng cách đặt trong lò đối lưu nhiệt khô chuyên dụng
- Đặt tấm nhựa sau khi mềm lên mặt của bệnh nhân, sau đó tạo khuôn cho sống mũi và cằm.
- Quá trình làm mặt nạ này có thể kéo dài 10 phút
Mặt nạ khi nguội có thể hơi chật để giúp cố định đầu tại chỗ. Mặt nạ cần phải vừa khít, nếu trong quá trình điều trị mặt nạ không khớp do người bệnh sụt cân hoặc lý do khác thì cần điều chỉnh hoặc làm lại cái mới
3.2. Chụp CT
Sau khi mang mặt nạ, người bệnh sẽ được chụp CT, có thể tiêm thuốc cản quang để hình ảnh rõ hơn. Những hình ảnh này dùng để tái tạo hình ảnh không gian 3 chiều của vùng đầu cổ, từ đó bác sĩ sẽ lập kế hoạch xạ trị chính xác.
Trong quá trình xạ trị đôi khi cũng cần chụp CT lần hai, ví dụ như khi kích thước khối u giảm nhanh. Việc này rất quan trọng để điều chỉnh chính xác việc xạ trị của người bệnh.
3.3. Quy trình thực hiện
Buổi đầu tiên, bệnh nhân được yêu cầu thay trang phục, nằm trên bàn xạ trị và được đặt mặt nạ lên mặt. Kỹ thuật viên di chuyển bàn điều trị để đảm bảo người bệnh được đặt đúng vị trí, sau đó rời khỏi phòng.
Để đảm bảo quá trình xạ trị chính xác thì người bệnh sẽ được chụp ảnh kiểm tra tư thế thường xuyên bằng tia X tạo ảnh. Trong khoảng thời gian ngắn đánh giá hình ảnh kiểm tra, bệnh nhân sẽ cảm thấy bàn điều trị chuyển động do các kỹ thuật viên điều chỉnh vị trí từ bên ngoài.
Việc điều trị bắt đầu, máy sẽ chuyển động quanh bệnh nhân để tia xạ được chiếu từ nhiều góc độ khác nhau. Bệnh nhân ở một mình trong phòng xạ trị, không cảm thấy gì chỉ nghe âm thanh chuyển động của máy. Kỹ thuật viên sẽ quan sát người bệnh qua màn hình, khi người bệnh giơ tay cần hỗ trợ thì quay trở lại phòng.
Trong suốt thời gian này, việc quan trọng là bệnh nhân không được cử động hoặc rời khỏi bàn mà không có sự trợ giúp. Sau khi kết thúc, kỹ thuật viên sẽ trở lại, tháo mặt nạ và đưa bàn điều trị xuống thấp để người bệnh ngồi dậy rời khỏi bàn.
4. Tác dụng phụ của xạ trị vùng đầu cổ
Vùng đầu cổ là vị trí quan trọng và nhạy cảm trên cơ thể, vì thế khi sử dụng tia xạ cần hết sức thận trọng để tránh tổn thương trên các dây thần kinh, bộ não, tai, mắt của người bệnh. Một số tác dụng phụ có thể gặp phải như:
- Mệt mỏi: Bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi, đặc biệt là cuối các buổi điều trị. Người nhà cần hỗ trợ bệnh nhân thực hiện một số hoạt động hàng ngày như chuẩn bị bữa ăn, mua sắm, giặt ủi.
- Vấn đề về răng miệng: Xạ trị có thể ảnh hưởng đến tuyến nước bọt dẫn tới khô miệng và các vấn đề trên răng. Ngoài ra, người bệnh có thể xuất hiện vết loét, sưng, đau trong miệng và họng, miệng tiết ra chất nhầy dính.
- Vấn đề về ăn uống, thay đổi vị giác: Thay đổi vị giác có thể nguyên nhân trực tiếp do tác dụng phụ của xạ trị hoặc gián tiếp do khô miệng và đau miệng. Cùng với đó là ảnh hưởng đến khẩu vị, vấn đề ăn uống của bệnh nhân như chán ăn, sụt cân
- Thay đổi giọng nói: trường hợp điều trị vùng thanh quản, người bệnh có thể bị khàn tiếng
- Vấn đề về thính giác: Khi tai nằm trong vùng xạ trị có thể làm sưng, khô, đau và/hoặc ngứa bên trong tai, ảnh hưởng tới thính giác.
- Rụng tóc: Xạ trị gây tổn thương tới chân tóc dẫn tới rụng tóc
- Tổn thương da: Vùng da xạ trị sẽ từ từ khô và hơi ửng đỏ, thậm chí là bong tróc hoặc rỉ nước. Mỗi người sẽ gặp các phản ứng trên da ở mức độ khác nhau. Tổn thương da ở những vị trí khó che khuyết điểm như vùng mặt và cổ, bệnh nhân thường tự ti về ngoại hình của mình.
5. Bài tập vận động cho người xạ trị vùng đầu cổ
Các bài tập vận động giúp phục hồi chức năng cho bệnh nhân ung thư xạ trị vùng đầu cổ như:
- Gập cổ, nghiêng đầu, ngửa cổ: Động tác gập cổ: Từ từ gập cổ xuống rồi giữ trong 5s. Với động tác nghiêng đầu, bạn lần lượt nghiêng đầu sang trái phải, mỗi bên giữ trong 5s. Động tác ngửa cổ, từ từ ngửa cổ từ trước ra sau, giữ 5s.
- Há miệng: Há miệng rộng nhất có thể trong 5s, thực hiện 5 – 10 lần
- Chuyển động lưỡi: Thực hiện động tác nâng, hạ, thè lưỡi ra ngoài, di chuyển đầu lưỡi chạm cằm, chạm mũi, sang 2 bên, mỗi động tác giữ trong 5s
- Hít sâu, tập ho: Hít sâu, giữ nguyên, sau đó bật ho mạnh nhất có thể, thực hiện lặp lại 5 lần
- Bài tập súc họng: Ngửa cổ, hướng mặt trên trần nhà, giả vờ như đang súc miệng bằng không khí trong khoang 5s
- Bài tập nâng đầu: Người bệnh nằm ngửa trên giường, vai và đầu nằm trên cùng mặt phẳng. Giữ nguyên vai, sau đó siết chặt cơ vùng cổ, nâng đầu sau cho cằm chạm vào ngực. Lặp lại động tác nâng đầu này 5 – 10 lần.
Ngoài ra, để tăng hiệu quả điều trị và giảm các tác dụng không mong muốn, người bệnh có thể bổ sung sản phẩm KUREN FUCOIDAN. Thành phần Fucoidan từ lâu đã được chứng minh về hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư, tăng cường sức đề kháng của cơ thể để giảm các tác dụng phụ.
Ngoài ra, Kuren Fucoidan còn là sản phẩm thế hệ mới, với sự kết hợp của Fucoidan cùng nấm Agaricus mang lại tác dụng hiệp đồng, tăng tác dụng. Các nhà sản xuất Kuren Fucoidan đã tiết kiệm tối đa chi phí sản xuất để giảm giá thành sản phẩm, người bệnh chỉ cần bỏ ra 1 số tiền ít hơn để có chất lượng cuộc sống tốt hơn.
Mời bạn tham khảo một số sản phẩm gợi ý từ hotroungthu.vn
